حسین حق پرست
كسانی كه به حج یا عمره مشرّف می‌شوند میهمان خدایند. آن هم میهمانی كه با دعوت صاحب خانه آمده است. ⁽¹⁾ بدیهی است كه اگر صاحب خانه كریم باشد، فضل و كرم خود را از میهمان دریغ نخواهد كرد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «الحاجّ والمعتمر وفد اللّه، ان سألوه اعطاهم، وان دعوه اجابهم، وان شفعوا شفّعهم وان سكتوا ابتدأهم، و یعوّضون بالدّرهم الف الف درهم ⁽²⁾ ؛ حاجی و عمره گذار میهمان خدایند، اگر از او بخواهند به آن‌ها می‌بخشد و اگر او را بخوانند اجابتشان می‌كنند و اگر شفاعت خواهند شفاعتشان می‌دهد و اگر ساكت باشند او برای آن‌ها آغاز می‌كند و در مقابل هر درهم [كه در راه حج خرج می‌كنند،] هزار هزار درهم عوض داده می‌شوند.»
حاجی از زمانی كه قصد حج می‌كند با هر قدمی كه برمی دارد از اكرام و بخشش صاحب خانه بهره مند می‌شود.
صاحب خانه كریم، هم گناهش می‌بخشد و هم به او درجه و ثواب می‌دهد و هم او را حفظ می‌كند و هم در مقابل مالی كه خرج می‌كند به او بركت می‌دهد. پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله در آخرین خطبه‌ای كه در مدینه ایراد كردند چنین فرمودند:
«و من خرج حاجّا او معتمرا فله بكلّ خطوة حتّی یرجع مأة الف الف حسنة و یمحی عنه الف الف سیئة و یرفع له الف الف درجة و كان له عنداللّه بكلّ درهم الف الف درهم و بكلّ دینار الف الف دینار، و بكلّ حسنة عملها فی وجهه ذلك الف الف حسنة حتّی یرجع، وكان فی ضمان اللّه، ان توفّاه ادخله الجنّة وان رجع رجع مغفورا له، مستجابا له، فاغتنموا دعوته، فان اللّه لایردّ دعاءه، فانّه یشفع فی مأة الف رجل یوم القیامة ⁽³⁾ ؛ هر كه به عنوان حاجی یا عمره گزار [از منزل] خارج شود برای هر گامی كه برمی دارد تا زمانی كه برگردد صدهزار هزار حسنه دارد و هزار هزار گناه از او برداشته می‌شود و هزار هزار درجه برای او بالا برده می‌شود و در مقابل هر درهم [كه خرج می‌كند] هزار هزار درهم نزد خدا دارد و در مقابل هر دینار، هزار هزار دینار. و در مقابل هر حسنه‌ای كه در راه خدا انجام می‌دهد هزار هزار حسنه دارد تا برگردد. و در ضمانت خداوند است؛ اگر او را بگیرد داخل بهشتش كند و اگر برگشت، برمی گردد در حالی كه بخشیده شده و [دعایش] مستجاب شده است. پس دعوت خدا را غنیمت شمارید. و خداوند دعایش را بر نمی‌گرداند و او در قیامت در میان صدهزار نفر شفاعت می‌كند.»
رحمت و بخشش خداوند نه تنها حاجی را فرا می‌گیرد كه به خاطر اكرام بیشتر، شامل حال خانواده و خویشان و نزدیكان و هر كه حاجی به او توجهی دارد نیز می‌شود. امام صادق علیه السلام فرمود: «انّ اللّه عزّوجلّ لیغفر للحاجّ و لاهل بیت الحاجّ و لعشیرة الحاجّ و لمن یستغفر له الحاجّ بقیة ذی الحجّة و المحرّم و صفر و شهر ربیع الاوّل و عشرا من ربیع الاخر ⁽⁴⁾ ؛ بدون شك خداوند عزّوجلّ حاجی، خانواده و خویشان او و كسانی را كه او در باقیمانده ماه ذی حجه و ماه‌های محرم، صفر و ربیع الاول و ده روز از ربیع الاخر برای آنان استغفار كند، می‌آمرزد.»
نكته‌ای در این جا قابل توجه است و آن این كه، پاداش و بهره‌ای كه حجاج از این سفر معنوی می‌برند با یكدیگر برابر نیست و هر كسی به اندازه ظرفیت خود و درجه‌ای كه از درك حضور پروردگار دارد، بهره مند خواهد شد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «الحاجّ یصدرون علی ثلاثة اصناف: صنف یعتق من النّار و صنف یخرج من ذنوبه كهیئة یوم ولدته امّه و صنف یحفظ فی اهله و ماله فذاك ادنی ما یرجع به الحاجّ ⁽⁵⁾ ؛ حاجی‌ها در بازگشت سه دسته اند: عده‌ای از آتش نجات می‌یابند، عده‌ای از گناهان خود خارج می‌گردند همانند روزی كه از مادر متولد شده اند و عده‌ای خانواده و مالشان محفوظ می‌ماند و این كمترین بهره‌ای است كه حاجی‌ها می‌برند.»
چنان كه از این روایت پیداست، عده‌ای از حاجیان آنچنان در این سفر معنوی خود را پالایش می‌كنند و جان و روح خویش را رنگ خدایی می‌زنند كه دیگر گرد گناه نخواهند گشت و در نهایت به بهشت خواهند رفت. و عده‌ای فقط بخشیده می‌شوند اما چنان خود را ورزش معنوی نداده اند كه بعد از این نیز گناه نكنند و بعضی دیگر حتی كاری نكرده اند كه گناهشان بخشیده شود ولی در عین حال خداوند متعال از لطف و كرم خویش، در مدت این سفر خانواده و مالشان را حفظ می‌كند.
حجّاج خانه خدا باید تلاش كنند تا با انجام مناسك حج به صورت صحیح و با توجه به خداوند و برائت از غیر او حج مقبول را انجام دهند كه در این صورت پاداشی جز بهشت نخواهند داشت. چنانكه پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله فرمود: «الحجّ المبرور لیس له جزاء الا الجنّة ⁽⁶⁾ ؛ پاداشی برای حج مقبول جز بهشت نیست.»
اعمالی كه ثواب حج دارد
كمال انسان در تقرب به خداوند متعال است و تنها راه تقرب، عبادت و بندگی است، «و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم» ⁽⁷⁾ ؛ «و این كه مرا عبادت كنید كه راه مستقیم همین است.»
و افعال عبادی دارای درجات مختلفی از ارزش هستند. هر كاری كه تأثیر بیشتری در قرب به خدا باشد، ارزش بیشتری خواهد داشت. این ارزش گذاری با دو ملاك انجام می‌شود: 1 - میزان خلوص نیت 2 - نوع كار.
هرچه عمل با نیت خالص‌تر انجام شود ارزشمندتر است. از نظر نوع كار نیز به هر نسبتی كه عملی موجب خیر و بروز كمالات وجودی بیشتری باشد، نزد خدا محبوبتر و ارزشمندتر خواهد بود. از این جا می‌توان به اختلاف ثواب‌هایی كه برای كارهای مختلف عبادی در روایات ذكر شده است پی برد.
حج به خاطر محبوبیتی كه نزد خدا دارد، دارای ثواب‌های زیادی است و حج گذار از آثار و بركات معنوی و مادی آن بهره مند می‌شود. اعمال دیگری نیز وجود دارد كه برای آن‌ها به اندازه حج و گاه بیش از حج ثواب ذكر شده است و این دلیل بر محبوبیت آن اعمال در نزد خداوند و آثار و پیامدهای معنوی آن‌ها است.

مطالب مرتبط:

• اهمیت حج
• اعمالی با ثواب حج

پی نوشت:
1) قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: «الحجاج و العمّار وفد اللّه، دعاهم فاجابوه» (الحج فی السّنّة، ص 63) .
2) تهذیب الاحكام، شیخ طوسی، ج 5، ص 24، ح 71.
3) وسائل الشیعه، ج 8، ص 72. نمونه دیگر این روایات را در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، صفحه 100 و 2. 1 ببینید.
4) ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ترجمه ابراهیم محدث بندر ریگی، ص 64.
5) همان، ص 104.
6) نهج الفصاحة، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ سوم، 1377، ص 449.
7) یس/ 61.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 14 .